Trening snu: Fakty dotyczące więzi, traumy i snu

Jako mama bliźniąt i konsultantka snu dziecka, wiem, jak trudne mogą być noce, kiedy brak snu doskwiera nie tylko dzieciom, ale i Tobie. Często obserwuję, jak zmęczenie wpływa na całą rodzinę. Być może masz za sobą wiele nieprzespanych nocy i czujesz się tak wyczerpana, że nie masz już siły szukać pomocy. Uwierz mi, wielu rodziców zmaga się z podobnymi uczuciami.

Zdarzało mi się pracować z rodzinami, w których mama była na skraju depresji z wyczerpania, tata szukał ukojenia w lekach, a starsze rodzeństwo zmagało się z trudnymi emocjami, obserwując zmęczenie rodziców i pojawienie się nowego członka rodziny. Być może znasz takie historie – to może być Twoja przyjaciółka, kuzynka, czy nawet sąsiadka. A może to Ty sama czujesz się tak przytłoczona brakiem snu?

W dzisiejszych czasach jesteśmy bombardowani obrazami perfekcyjnych, uśmiechniętych rodzin w mediach społecznościowych. To naturalne, że wtedy możemy czuć, że robimy coś źle.

Szukamy po nocach rozwiązań w internecie, napotykając artykuły w języku polskim, które podkreślają, jak krzywdząca jest nauka samodzielnego zasypiania, a my niepotrzebnie narzekamy, bo przecież „dzieci tak mają” — często się budzą, a my musimy to po prostu przetrwać.

Co ciekawe, przeglądając artykuły w innych językach, można zauważyć bardziej zrównoważone podejście do tematu. W wielu krajach trening snu jest pozytywnie oceniany, a liczne badania potwierdzają jego skuteczność.

To wcale nie musi tak wyglądać! Istnieją sprawdzone, poparte badaniami naukowymi metody, które pomagają naszym dzieciom spać lepiej, a nam, rodzicom, dają tak potrzebną chwilę odpoczynku. To nie jest kwestia „narzekania” – to naturalne, że czujesz zmęczenie, ale są sposoby, by to zmienić.

Częstym lękiem rodziców jest obawa, że trening snu (nauka samodzielnego zasypiania) może zaszkodzić emocjonalnie ich dziecku lub osłabić więź z rodzicem. Rozumiem te obawy. Jednak mogę Cię uspokoić – jeśli wdrożysz naukę samodzielnego zasypiania poprawnie, przygotujesz na nią swoje dziecko i podejdziesz do tego z czułością i wyrozumiałością, trening snu nie zaszkodzi Twojemu maluchowi. Wręcz przeciwnie – pomoże nie tylko jemu, ale i całej rodzinie poczuć się lepiej.

W tym wpisie rozwieję błędne przekonania na temat nauki samodzielnego zasypiania i rodzicielstwa bliskości. Wyjaśnię, co naprawdę mówią badania (a czego nie mówią), abyś mogła podjąć świadome decyzje dla swojej rodziny — bez poczucia winy.

Bo na końcu najważniejsze jest to, abyś Ty i Twoje dziecko byli wypoczęci i szczęśliwi.

Medialna nagonka na naukę samodzielnego zasypiania

Wielu rodziców, z którymi pracuję, często odczuwa pewne wątpliwości i poczucie winy, gdy myśli o nauce samodzielnego zasypiania. W Internecie można znaleźć mnóstwo artykułów, które przedstawiają trening snu w negatywnym świetle. Sama przeczytałam wiele z tych tekstów i wiem, że mogą budzić wątpliwości. Zrozumiałe, że każdy rodzic chce dla swojego dziecka jak najlepiej. Jednak warto pamiętać, że te opinie często opierają się na obawach, a nie na doświadczeniu. Ja natomiast codziennie widzę, jakie korzyści przynosi odpowiednio przeprowadzona nauka samodzielnego zasypiania. To właśnie na tej podstawie buduję swoje podejście – na realnych, pozytywnych efektach, które obserwuję u dzieci i ich rodzin.

Ja widzę̨ pozytywne efekty treningu snu każdego dnia! Widzę je u kilkumiesięcznych maluszków, u kilkunastomiesięcznych dzieci i u kilkulatków. Ten proces nie jest łatwy, ale jeśli przeprowadza się go poprawnie, z zachowaniem wszystkich elementów higieny snu dziecka, jest skuteczny. Dzieci, które nauczyły się zasypiać samodzielnie, są wypoczęte, uśmiechnięte i często w dużo lepszych nastrojach i relacjach z rodzicem niż przed rozpoczęciem nauki.

Nie jesteś złym rodzicem, jeśli chcesz, żeby Twoje dziecko lepiej spało — ani tym bardziej nie szkodzisz mu, ucząc je, jak zasypiać samodzielnie. Sen jest kluczowy dla zdrowia fizycznego i psychicznego wszystkich członków rodziny, a badania to potwierdzają. Ty również zasługujesz na odpoczynek.

Czy nauka samodzielnego zasypiania powoduje traumę?

Jednym z największych nieporozumień jest to, że trening snu jest traumatyczny. Aby to wyjaśnić, musimy rozróżnić stres od traumy.

• Stres: Stres jest naturalną i niezbędną częścią rozwoju. Pomaga dzieciom kształtować ich „układ reagowania na stres” (z ang. „stress response system”) i uczy je, jak radzić sobie z trudnościami. Stres dzielimy na pozytywny, tolerowany i toksyczny. Łagodny stres, taki jak płacz dziecka uczącego się zasypiać, to przykład pozytywnego stresu. W otoczeniu wspierających dorosłych ten rodzaj stresu jest kontrolowany i nie szkodzi dziecku.
• Trauma: Trauma pojawia się, gdy stres staje się toksyczny – czyli intensywny, częsty lub długotrwały, a dziecko nie ma wsparcia dorosłych. Przykładami są przemoc fizyczna lub emocjonalna, zaniedbanie czy inne poważne przeciwności losu.

Nauka samodzielnego zasypiania, szczególnie gdy rodzice są pełni miłości i wspierają dziecko, nie wywołuje toksycznego stresu. Jest to stres krótkotrwały, który w najgorszym przypadku można zaklasyfikować jako tolerowany, a zazwyczaj jako pozytywny.

Błędna interpretacja badań na temat kortyzolu

Wiele obaw wokół treningu snu wynika z błędnej interpretacji badań na temat kortyzolu – hormonu uwalnianego w odpowiedzi na stres. Jednym z badań często cytowanych przez przeciwników treningu snu jest badanie Middlemiss, które badało poziomy kortyzolu u niemowląt podczas treningu snu w szpitalu. Wyniki pokazały, że mimo iż dzieci zasypiały, poziom kortyzolu pozostawał podwyższony. Na tej podstawie niektórzy twierdzili, że trening snu jest szkodliwy.

Jednak badanie miało kilka poważnych wad:

1. Nie zmierzono wyjściowych poziomów kortyzolu przed rozpoczęciem badania, więc nie wiadomo, czy wzrost poziomu kortyzolu był spowodowany treningiem snu, czy nowym środowiskiem (dzieci uczyły się zasypiać samodzielnie w szpitalu, a nie w domu).
2. Mała próba badawcza oraz brak grupy kontrolnej (nie sprawdzono poziomów kortyzolu u dzieci, które nie były uczone zasypiać samodzielnie) ograniczają wiarygodność wyników.
3. Badanie obejmowało jedynie trzy noce, co jest zbyt krótkim okresem, aby wyciągnąć jakiekolwiek wnioski dotyczące długoterminowych skutków.

Nawet jeśli uznamy, że badanie było poprawne, trzy noce stresu nie dowodzą, że trening snu powoduje traumę. Nie każdy stres jest szkodliwy — krótkotrwały stres może być nawet korzystny, ponieważ pomaga rozwijać układ reagowania na stres u dziecka.

Więź i trening snu: Oddzielenie faktów od mitów

Kolejnym powszechnym lękiem jest obawa, że trening snu osłabi więź między dzieckiem, a opiekunem. Te obawy wywodzą się z Teorii przywiązania, stworzonej przez psycholog Mary Ainsworth, która podkreśla, że bezpieczne przywiązanie rozwija się, gdy opiekunowie konsekwentnie reagują na potrzeby dziecka.

Jednak bezpieczne przywiązanie nie oznacza, że musimy chronić dziecko przed każdą niedogodnością lub że dziecko nigdy nie powinno płakać. Badania pokazują, że opiekunowie muszą reagować odpowiednio tylko w 50% przypadków, aby dziecko mogło rozwinąć bezpieczne przywiązanie (Winnicott, 1950).

Dr. William Sears, twórca terminu „Rodzicielstwo bliskości”, podkreśla, że nie chodzi o to, by zaspokajać potrzeby dziecka, które dziecko jest w stanie zaspokoić samo. Tak samo jak uczymy dziecko wiązać buty, nie wiążemy ich za nie na każdym kroku. Podobnie jest z nauką samodzielnego zasypiania — jeśli chcemy, żeby dziecko nauczyło się zasypiać samo, musimy przestać ciągle pomagać mu w zasypianiu.

Niedopasowania (czyli momenty, kiedy opiekun błędnie odczytuje lub nie reaguje na potrzeby dziecka) zdarzają się regularnie, nawet w zdrowych i bezpiecznych relacjach. Ważne jest, aby opiekunowie poprawiali te niedopasowania, okazując dziecku miłość i wsparcie. W kontekście nauki samodzielnego zasypiania może to oznaczać sytuacje, w których dziecko budzi się w nocy, bo skończył mu się cykl snu. Zamiast reagować natychmiast karmieniem, warto dać dziecku przestrzeń na samodzielne połączenie cykli snu.

Trening snu, prowadzony z miłością, nie polega na ignorowaniu potrzeb dziecka. Chodzi o uczenie dziecka nowej umiejętności — samodzielnego zasypiania — w bezpiecznym i kochającym środowisku. Okazjonalny płacz w tym procesie nie równa się zaniedbaniu ani traumie.

Co naprawdę mówią badania o treningu snu?

Przyjrzyjmy się teraz temu, co naprawdę mówią badania na temat treningu snu i jego efektów:

1. Brak długoterminowych szkód: Wiele badań wykazało, że nie ma negatywnych długoterminowych skutków dla rozwoju, zachowania czy więzi u dzieci, które przeszły trening snu. W rzeczywistości dzieci, które nauczyły się samodzielnie zasypiać, miały takie same poziomy bezpiecznej więzi z rodzicami, jak te, które nie były trenowane (Price i in., 2012).
2. Poprawa snu: Metody treningu snu, takie jak kontrolowany płacz czy stopniowe wydłużanie odstępów między interwencjami, poprawiają wyniki snu, skracają czas zasypiania oraz zmniejszają liczbę nocnych przebudzeń (Mindell i in., 2006).
3. Lepsze zdrowie psychiczne rodziców: Słaby sen niemowląt jest silnie powiązany z depresją u matek. Badania pokazują, że poprawa snu niemowląt dzięki treningowi snu może zmniejszyć objawy depresji u rodziców (Hiscock i in., 2008).

Poniżej szersza lista i krótkie podsumowanie licznych badań naukowych na temat treningu snu:

1. Hiscock, H., Bayer, J. K., Hampton, A., Ukoumunne, O. C., & Wake, M. (2008).
Long-term mother and child mental health effects of a population-based infant sleep intervention: Cluster-randomized, controlled trial. Pediatrics, 122(3), e621-e627.

Co badają: Badanie to analizuje długoterminowy wpływ interwencji związanej z treningiem snu na zdrowie psychiczne matki i dziecka.

Wyniki: Badanie wykazało, że interwencje dotyczące treningu snu miały długotrwały pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne zarówno matek, jak i dzieci. Redukcja problemów ze snem niemowląt przełożyła się na zmniejszenie objawów depresji u matek, a także poprawę snu dzieci.

2. Mindell, J. A., Kuhn, B., Lewin, D. S., Meltzer, L. J., & Sadeh, A. (2006).
Behavioral treatment of bedtime problems and night wakings in infants and young children. Sleep, 29(10), 1263-1276.

Co badają: Metaanaliza badań nad skutecznością behawioralnych metod treningu snu, takich jak kontrolowany płacz i inne podejścia do rozwiązania problemów z zasypianiem u dzieci.

Wyniki: Przegląd badań pokazał, że metody behawioralne, takie jak kontrolowany płacz czy stopniowe wydłużanie interwałów, są skuteczne w poprawie snu niemowląt i małych dzieci. Trening snu znacząco zmniejsza liczbę nocnych pobudek i skraca czas zasypiania.

3. Price, A. M. H., Wake, M., Ukoumunne, O. C., & Hiscock, H. (2012).
Five-year follow-up of harms and benefits of behavioral infant sleep intervention: Randomized trial. Pediatrics, 130(4), 643-651.

Co badają: Badanie analizujące długoterminowe efekty treningu snu w zakresie rozwoju dzieci i więzi z rodzicami, 5 lat po zakończeniu interwencji.

Wyniki: Pięcioletnie badanie potwierdziło, że trening snu nie ma negatywnego wpływu na rozwój emocjonalny, behawioralny ani więź dziecka z rodzicami. Dzieci, które przeszły trening snu, nie różniły się od tych, które nie były trenowane, pod względem rozwoju i więzi.

4. Middlemiss, W., Granger, D. A., Goldberg, W. A., & Nathans, L. (2012).
Asynchrony of mother–infant hypothalamic–pituitary–adrenal axis activity following the introduction of a sleep training program. Early Human Development, 88(4), 227-232.

Co badają: Badanie analizujące reakcję hormonalną (poziomy kortyzolu) niemowląt i matek podczas treningu snu.

Wyniki: Badanie sugeruje, że choć niemowlęta uczone samodzielnego zasypiania wykazują podwyższone poziomy kortyzolu (hormonu stresu) w trakcie treningu, to wyniki były krótkoterminowe. Nie wykazano, aby te poziomy miały długoterminowy negatywny wpływ na rozwój dziecka.

5. Sadeh, A., Mindell, J. A., Luedtke, K., & Wiegand, B. (2009).
Sleep and sleep ecology in the first 3 years: A web-based study. Journal of Sleep Research, 18(1), 60-73.

Co badają: Badanie analizujące rozwój snu u niemowląt w pierwszych trzech latach życia oraz sposoby, w jakie rodzice wprowadzają różne metody treningu snu.

Wyniki: Badanie wykazało, że większość niemowląt przechodzi przez fazy nieregularnego snu, jednak stosowanie treningu snu przez rodziców pomaga uregulować sen dzieci i zmniejsza liczbę nocnych pobudek. Rodzice, którzy stosowali metody behawioralne, zgłaszali poprawę snu swoich dzieci.

6. Gradisar, M., Jackson, K., Spurrier, N. J., Gibson, J., Whitham, J., Williams, A. S., … & Kennaway, D. J. (2016).
Behavioral interventions for infant sleep problems: A randomized controlled trial. Pediatrics, 137(6), e20151486.

Co badają: Badanie to analizuje skuteczność interwencji behawioralnych (takich jak stopniowe wydłużanie przerw między interwencjami) w rozwiązywaniu problemów ze snem u niemowląt.

Wyniki: Badanie to potwierdziło, że interwencje behawioralne są skuteczne w rozwiązwyaniu problemów ze snem niemowląt. W szczególności techniki takie jak „stopniowe wydłużanie odstępów” zmniejszyły liczbę nocnych pobudek i poprawiły ogólną jakość snu.

7. Hiscock, H., & Wake, M. (2002).
Randomised controlled trial of behavioural infant sleep intervention to improve infant sleep and maternal mood. BMJ, 324(7345), 1062.

Co badają: Randomizowane badanie kontrolowane analizujące wpływ treningu snu na poprawę snu niemowląt oraz nastrój matek.

Wyniki: Badanie wykazało, że behawioralne interwencje snu (takie jak metoda interwałów) poprawiają jakość snu niemowląt i mają pozytywny wpływ na nastrój matek, redukując objawy depresji poporodowej.

8. Crncec, R., Matthey, S., & Nemeth, D. (2010).
Infant sleep problems and emotional health: A review of two behavioural approaches. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 28(1), 44-54.

Co badają: Przegląd dwóch behawioralnych podejść do rozwiązywania problemów ze snem niemowląt, ze szczególnym naciskiem na ich wpływ na zdrowie emocjonalne dziecka i rodziców.

Wyniki: Przegląd dwóch podejść behawioralnych do problemów ze snem u niemowląt sugeruje, że obie metody (kontrolowany płacz i stopniowe uspokajanie) są skuteczne w poprawie snu niemowląt oraz mają pozytywny wpływ na zdrowie emocjonalne dzieci i rodziców.

9. Byars, K. C., Yolton, K., Rausch, J., Lanphear, B., & Beebe, D. W. (2012).
Prevalence, patterns, and persistence of sleep problems in the first 3 years of life. Pediatrics, 129(2), e276-e284.

Co badają: Badanie to analizuje powszechność i rodzaje problemów ze snem u dzieci w pierwszych trzech latach życia oraz ich długoterminowe konsekwencje.

Wyniki: Badanie to wykazało, że problemy ze snem są powszechne w pierwszych trzech latach życia i mogą mieć długotrwałe konsekwencje dla rozwoju dziecka. Jednakże, wprowadzenie interwencji behawioralnych we wczesnym etapie może pomóc w złagodzeniu problemów i poprawić jakość snu.

10. Hall, W. A., & Clauson, M. (2005).
A randomized controlled trial of an intervention to promote sleep in first-time mothers and their infants. Birth, 32(4), 280-290.

Co badają: Badanie analizujące interwencje poprawiające jakość snu u niemowląt i ich wpływ na zdrowie matek.

Wyniki: Badanie pokazało, że interwencje związane z treningiem snu były skuteczne nie tylko w poprawie snu niemowląt, ale także w zmniejszeniu objawów depresji u matek. Trening snu pomógł w stabilizacji snu u dzieci i wpłynął pozytywnie na jakość życia matek.

Czy trening snu jest konieczny?

Krótka odpowiedź brzmi: nie zawsze. Jeśli to, jak obecnie śpi Twoje dziecko, nie wpływa negatywnie ani na dziecko, ani na Ciebie i Twoją rodzinę, nie ma potrzeby niczego zmieniać. Jednak dla wielu rodzin nauka samodzielnego zasypiania może być bardzo pomocna, gdy problemy ze snem zaczynają wpływać na samopoczucie zarówno dziecka, jak i rodziców.

Kiedy rozważyć naukę samodzielnego zasypiania dla dziecka:

• Jeśli Twoje dziecko nie otrzymuje wystarczającej ilości snu, co wpływa na jego rozwój i samopoczucie. Sen jest kluczowy dla rozwoju mózgu, funkcjonowania poznawczego i regulacji emocji.

Kiedy rozważyć naukę samodzielnego zasypiania ze względu na potrzeby rodzica:

• Jeśli brak snu wpływa na Twoje zdrowie fizyczne lub psychiczne albo na relację z dzieckiem lub partnerem, czas rozważyć naukę samodzielnego zasypiania. Wykończeni rodzice nie mogą w pełni cieszyć się rodzicielstwem, ani być w pełni obecni dla swojego dziecka. Dbając o siebie, dbasz również o swoje dziecko — to nie jest egoizm.

Podsumowanie

Wiele osób błędnie interpretuje badania na temat kortyzolu i traumy, wyciągając wnioski, które nie mają solidnych podstaw naukowych. Oczywiście, toksyczny stres może negatywnie wpływać na rozwój dziecka, ale trening snu nie powoduje takiego stresu. To krótki, akceptowalny dyskomfort, który odbywa się w bezpiecznym i wspierającym kontekście relacji z rodzicami.

Badania, które rzeczywiście dotyczą treningu snu, pokazują, że nie ma różnic w rozwoju ani w więzi między dziećmi, które przeszły trening snu, a tymi, które go nie miały. Co więcej, poprawa snu dziecka ma korzystny wpływ na zdrowie psychiczne rodziców, co z kolei pozytywnie wpływa na rozwój dziecka.

Zachęcam Cię, abyś samodzielnie zgłębiła temat i zapoznała się z badaniami, które zamieściłam. Nie musisz brać wszystkiego na słowo — zawsze warto dowiedzieć się więcej! 😊

Jeśli ten wpis Ci pomógł, rozważ podzielenie się nim z innymi. Jest tak wiele „mom shamingu” i szerzenia strachu wokół treningu snu, że chciałabym dołożyć swoją cegiełkę do rozprawienia się z tymi mitami.

Jeśli czujesz się przytłoczona lub zmęczona, pamiętaj, że nie jesteś sama. Skontaktuj się ze mną, jeśli potrzebujesz wsparcia – razem możemy nauczyć Twoje dziecko zdrowych nawyków snu, aby cała Twoja rodzina mogła cieszyć się spokojnymi nocami.

 

 

Bibliografia:

1. Hiscock, H., Bayer, J. K., Hampton, A., Ukoumunne, O. C., & Wake, M. (2008). Long-term mother and child mental health effects of a population-based infant sleep intervention: Cluster-randomized, controlled trial. Pediatrics, 122(3), e621-e627.
2. Middlemiss, W., Granger, D. A., Goldberg, W. A., & Nathans, L. (2012). Asynchrony of mother–infant hypothalamic–pituitary–adrenal axis activity following the introduction of a sleep training program. Early Human Development, 88(4), 227-232.
3. Mindell, J. A., Kuhn, B., Lewin, D. S., Meltzer, L. J., & Sadeh, A. (2006). Behavioral treatment of bedtime problems and night wakings in infants and young children. Sleep, 29(10), 1263-1276.
4. Price, A. M. H., Wake, M., Ukoumunne, O. C., & Hiscock, H. (2012). Five-year follow-up of harms and benefits of behavioral infant sleep intervention: Randomized trial. Pediatrics, 130(4), 643-651.
5. Winnicott, D. W. (1965). The maturational processes and the facilitating environment: Studies in the theory of emotional development. International Psycho-Analytical Library.